Publikację - zbiór źródeł historycznych na temat niewyjaśnionej do dziś śmierci sześciuset działaczy podziemia niepodległościowego z lipca 1945 roku przygotowuje IPN w Białymstoku. Mord nazywany jest obławą augustowską.
Będzie to pierwsze tego typu wydawnictwo, zbierające dostępne rozproszone dotychczas źródła związane z tym niewyjaśnionym mordem nazywanym także "podlaskim Katyniem".
W lipcu 1945 roku w obławie zginęło sześciuset działaczy podziemia niepodległościowego na Suwalszczyźnie. Wiadomo, że ci ludzie nie żyją, ale nie wiadomo do dziś gdzie spoczywają.
Książka jest przygotowywana by uczcić 65. rocznicę tamtych tragicznych wydarzeń, która będzie obchodzona w 2010 roku.
Jak poinformował dzisiaj naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Publicznej IPN w Białymstoku dr Waldemar Wilczewski nad książką, która najprawdopodobniej będzie wydawnictwem dwutomowym, pracuje zespół historyków z IPN, ale także m.in. Archiwów Państwowych w Białymstoku i Suwałkach.
Wilczewski podkreśla, że nie chodzi o wydawnictwo "przeładowane materiałami", ale o ich wybór tak, by jak najpełniej zebrać dostępne źródła a przez to najpełniej ukazać sytuację przed i w trakcie tamtych zdarzeń.
Będą m.in. opublikowane bogate materiały ze śledztwa IPN w tej sprawie: zeznania świadków, relacje rodzin osób zaginionych, relacje osób które były przetrzymywane i wypuszczone. Wilczewski podkreślił, że IPN zależy, żeby to był materiał poznawczo- edukacyjny.
Jest szansa, że w zbiorze ukażą się także dostępne IPN w niewielkiej części materiały z archiwów sowieckich na ten temat. IPN od lat bezskutecznie zabiega w rosyjskich archiwach o dostęp do najważniejszych materiałów archiwalnych, które pozwoliłyby na wyjaśnienie zbrodni. Strona rosyjska od lat odmawia.
-Obawiam się, że wszystko co w tej sprawie było do zbadania i opisania z naukowego punktu widzenia zostało zrobione - oceniał w grudniu 2008 roku podczas pobytu w IPN w Białymstoku prezes Instytutu Janusz Kurtyka i dodał, że IPN osiągnął w tej sprawie "pułap swoich możliwości".
Przypomniał, że sprawa obławy jest w tak zwanym pakiecie polsko- rosyjskiej komisji ds. trudnych. Kurtyka powtarzał, że bez dostępu do archiwów rosyjskich w Moskwie nie będzie istotnego postępu w wiedzy o sprawie obławy. Mówił, że stronę polską interesowałby "dostęp do archiwaliów związanych z wojskami konwojowymi NKWD, związanych z działalnością jednostek NKWD na ziemiach polskich".
-Wiemy że była specjalna dywizja zbiorcza działająca na ziemiach polskich. Z pewnością archiwalia wytworzone przez dowództwo tej dywizji byłyby naukową sensacją, a na pewno przyniosłyby szereg bardzo interesujących informacji nie tylko dotyczących obławy augustowskiej, ale generalnie mechanizmów bezpośredniej interwencji sowieckiej po 1944, w 1945 roku na ziemiach polskich - mówił wtedy dziennikarzom Kurtyka.
Ustalenia IPN wskazują, że mordu na zatrzymanych w obławie dokonały najprawdopodobniej wojska sowieckie, NKWD i funkcjonariusze polskiego UB.
Z ustaleń IPN wynika, że obława zaczęła się 9 lipca 1945 roku. Stacjonujące na terenie Suwalszczyzny wojska 50. Armii Radzieckiej zaczęły akcję pacyfikacyjną, zatrzymując w dniach 9-26 lipca kilka tysięcy osób, które kierowano do prowizorycznych miejsc odosobnienia; przesłuchiwano ich, bito i maltretowano, zmuszając do przyznania się, iż współpracują z polskim podziemiem, m.in. AK. Część zatrzymanych zwolniono, bez wieści zaginęło 600 osób. Do dziś rodziny tych, którzy nie wrócili nie wiedzą co się z nimi stało. Wiadomo, że zatrzymani zostali gdzieś wywiezieni samochodami, IPN przypuszcza, że zostali rozstrzelani, ale nie wiadomo gdzie.
Dołącz do nas na Facebooku!
Publikujemy najciekawsze artykuły, wydarzenia i konkursy. Jesteśmy tam gdzie nasi czytelnicy!
Dołącz do nas na X!
Codziennie informujemy o ciekawostkach i aktualnych wydarzeniach.
Kontakt z redakcją
Byłeś świadkiem ważnego zdarzenia? Widziałeś coś interesującego? Zrobiłeś ciekawe zdjęcie lub wideo?
