Obowiązkowe opłaty utrudniają dostęp do sądów

Gazeta Współczesna - wspolczesna.pl na Facebooku - wybierz "Lubię to". Będziesz na bieżąco

Czytaj również: Płatne autostrady w Polsce - zobacz, gdzie i ile zapłacisz. MAPA

Żeby sprzątać na uniwersytecie, musiałam dostarczyć pracodawcy zaświadczenie o niekaralności. Wydają je w sądzie od ręki, ale trzeba za nie zapłacić 50 zł. Oczywiście ze swojej kieszeni. Szef mi za to nie zwróci - żali się 60-letnia Urszula Radziwon z Białegostoku. - Dorabiam sobie na emeryturze i dostaję marne 500 zł brutto miesięcznie. 50 zł to dla mnie majątek.

Płacić trzeba prawie za wszystko
Choć sądy w Polsce są powszechne, w rzeczywistości dostęp do nich utrudniają opłaty, które dla sporej grupy ludzi stanowią bariery trudne do przekroczenia. Za wydanie na podstawie akt: poświadczonego odpisu, wypisu lub wyciągu, zaświadczenia lub innego dokumentu trzeba każdorazowo uiścić opłatę kancelaryjną w wysokości 6 zł. To jeszcze wydatek niewielki.

Uzyskanie wspomnianego wcześniej wypisu z Krajowego Rejestru Karnego kosztuje już od 50 zł (od osoby) do 100 zł (w przypadku informacji o podmiocie zbiorowym, np. firmie). Ale za złożenie pozwu cywilnego trzeba zapłacić nawet 5 tys. zł!

- Całkowity brak opłat miałby niekorzystne konsekwencje. Sądy zalewane byłyby masą nieprzemyślanych wniosków i pozwów - uważa prof. Jerzy Kopania, etyk z Wyższej Szkoły Administracji Publicznej w Białymstoku.

Wtóruje mu część adwokatów. Sami sędziowie nie chcą tego komentować.
- Takie jest prawo. My nie polemizujemy z wysokością stawek. Poza tym na pismach urzędowych również należy naklejać znaczki opłaty skarbowej - kwituje Beata Wojtasiak, sędzia Sądu Okręgowego w Białymstoku.

To są zbędne koszty
Urszula Radziwon (prawdziwe imię i nazwisko do wiadomości redakcji) zatrudniona jest na umowę-zlecenie w białostockiej spółce, która świadczy usługi kompleksowego sprzątania. Firma wygrała przetarg ogłoszony przez Uniwersytet w Białymstoku. Zaświadczenie o niekaralności pracowników nie było warunkiem przystąpienia do przetargu. Uczelnia zażądała go jednak jako załącznika do umowy.

- Przepracowałam całe życie, ale z taką sytuacją spotykam się po raz pierwszy - podsumowuje nasza Czytelniczka. - Ale człowiek nie ma nic do powiedzenia, bo jak powie, jutro może nie pracować.
- Zostawiamy sprzątaczkom klucze od wszystkich pomieszczeń - to prawie jak do swego mieszkania. Muszą być to osoby godne zaufania - twierdzi Anna Pieńczykowska, kierownik działu administracyjno-gospodarczego UwB.

Jarosław Janowicz, zastępca Okręgowego Inspektora Pracy w Białymstoku, nie ma jednak wątpliwości, że nie istnieje przepis, który określałby szczególne warunki zatrudnienia na stanowisku sprzątaczki. Zatem zaświadczenie o niekaralności nie jest tu wymagane prawem.
Niektóre opłaty są kuriozalne

Nie ma też przepisu, który zobowiązuje pracodawcę do zwrotu kosztów uzyskania wypisu z KRK. Co innego w przypadku kosztów sądowych (opłat od pism wnoszonych do sądu lub wydatków na np. przeprowadzenie dowodu z opinii biegłych).

- Każdorazowo stronie przysługuje możliwość złożenia wniosku o zwolnienie od nich - przypomina sędzia Beata Wojtasiak. - W tym celu należy złożyć oświadczenie, dotyczące stanu rodzinnego, stanu majątkowego, stałych dochodów i oszczędności. Dysponując nim, sąd ocenia, czy należy zwolnić stronę w całości lub części z kosztów sądowych.

Nawet według prawników część opłat jest - delikatnie ujmując - kuriozalna. Należy do nich m.in. wysoka opłata za złożenie pozwu rozwodowego czy 100 zł za złożenie skargi na czynności komornicze.
- Często dotyczy ona zajęcia majątku osoby trzeciej, która nie jest dłużnikiem, np. takiego "Bogu ducha winnego" Kowalskiego, któremu zajęto narzędzia w warsztacie blacharskim używane przez kolegę lub kogoś z rodziny - mówi białostocki adwokat Tomasz Śliwiński. - Dlaczego jednak nie płacić za odroczenie wykonania kary (80 zł - przyp. red.) - dodaje. - W końcu nie dotyczy to niewinnych, ale osób, które zostały skazane prawomocnym wyrokiem.

Złożenie pozwu lub wniosku jest bezpłatne tylko w niektórych sprawach z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych .