Sztuczna inteligencja jest nieodłącznym elementem współczesnej medycyny

W sektorze opieki zdrowotnej możemy spotkać coraz więcej nowoczesnych rozwiązań. Czym właściwie jest HealthTech?

Według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) mianem HealthTech określa się branżę, w której stosuje się uporządkowaną wiedzę i umiejętności w formie urządzeń, leków, szczepionek, procedur i systemów rozwijanych w celu rozwiązania problemów ze zdrowiem i poprawy jakości życia. Na rynku jest coraz więcej rewolucyjnych rozwiązań medycznych, które pomagają przede wszystkim pacjentom, a nam – pracownikom ochrony zdrowia ułatwiają codzienną pracę. Telemedycyna, wirtualna rzeczywistość czy rzeczywistość rozszerzona to tylko niektóre przykłady. Dzięki nim znacznie łatwiejszy jest dostęp do usług medycznych, bardziej efektywne są analiza informacji o naszym zdrowiu, prowadzenie dokumentacji medycznej, e-diagnostyka czy zdalne wykonywanie niektórych usług.

W jaki sposób nowoczesne technologie wspierają medycynę?

To wsparcie odbywa się na paru poziomach, indywidualnym i zbiorowym. Z jednej strony, na rynku jest wiele urządzeń wykorzystujących nowoczesne technologie u poszczególnych pacjentów, są to smartfony, aplikacje, urządzenia typu wearables (czyli tak zwane urządzenia ubieralne), które pozwalają na przykład śledzić poziom glukozy we krwi, tętno, czy inne parametry życiowe. Następnie informacje te są przekazywane do ośrodka analitycznego, gdzie na ich podstawie formułowane i wydawane są odpowiednie i konkretne zalecenia. Z drugiej strony, nowoczesne technologie wspomagają nas w zakresie funkcjonowania szpitali i innych placówek medycznych. Mowa tu o oprogramowaniu do zarządzania, które wspomaga wszystkich pracowników – administratorów, lekarzy, pielęgniarki w utrzymywaniu porządku, odpowiedniego planu pracy personelu placówki, planowanie wizyt pacjentów, zarządzanie rozliczeniami czy też bazą danych z informacjami o pacjentach.

Czy może Pan profesor podać przykłady ciekawych polskich rozwiązań w sektorze HealthTech?

To chociażby znany wielu z nas portal Znany Lekarz, serwis kontaktujący ze sobą lekarzy i pacjentów, pozwalający na umówienie wizyty czy wyrażenie swojej opinii o lekarzu. Innym znanym rozwiązaniem jest serwis Jutro, czyli dostawca konsultacji telemedycznych. Dzięki niemu możemy również uzyskać wyniki swoich badań. Innym ciekawym przykładem jest bezprzewodowy system monitorowania temperatury WARMIE, który dzięki odpowiedniemu sensorowi pozwala zdalnie mierzyć temperaturę ciała pacjenta. Ale i Uniwersytet Medyczny w Białymstoku ma się czym pochwalić w tym obszarze. To właśnie nasi naukowcy z UMB opracowali aplikację dostępną za darmo na platformie www.pacjent.gov.pl, opartą na danych klinicznych i wynikach badań genetycznych pacjentów, pomocną w ocenie ryzyka ciężkiego przebiegu COVID-19. Dzięki temu narzędziu lekarze zajmujący się pacjentami z koronawirusem mogli i nadal mogą szybko ocenić ryzyko przebiegu choroby oraz jak najszybciej zidentyfikować osoby najbardziej narażone na powikłania. Już w pierwszych dniach jej funkcjonowania z aplikacji tej skorzystało ponad dwieście tysięcy osób. Innym ciekawym przykładem tworzonych aktualnie w UMB rozwiązań jest powstający pod kierownictwem prof. Karola Kamińskiego, kierownika Zakładu Medycyny Populacyjnej i Prewencji Chorób Cywilizacyjnych innowacyjny system VAMP (Voice Analysis for Medical Professionals), który w oparciu o analizę głosu pacjenta będzie pomocny w wykrywaniu szeregu chorób cywilizacyjnych.

Jak Pan Profesor widzi rozwój sektora HealthTech w Polsce?

Od właściwego rozwoju tego sektora zależy przyszłość opieki zdrowotnej, która powinna koncentrować się wokół doskonalenia modeli opieki zorientowanych na pacjenta. Organizacje ochrony zdrowia potrzebują sprawniejszego zarządzania danymi i lepszych metod mierzenia wyników, gdyż pozwoli im to na ograniczenie kosztów opieki zdrowotnej, wybranie ulepszeń i kształtowanie struktury wewnętrznej, tak by zapewniała najwyższej jakości obsługę pacjentów.

Jak sztuczna inteligencja może wspierać współczesną medycynę?

To już się dzieje. Sztuczna inteligencja jest nieodłącznym elementem współczesnej medycyny i wcale nie zastępuje ona lekarzy. Z jednej strony roboty operacyjne potrafią być dużą pomocą i ułatwieniem podczas przeprowadzanych działań diagnostycznych czy przeprowadzanych operacji. Na świecie, a także w Polsce dużą popularnością cieszą się chatboty na stronach internetowych, które dostępne są dla pacjentów o każdej porze i wspierają ich na przykład w uzyskaniu profesjonalnej porady, komunikacji z lekarzem, rejestracji wizyt i badań, odbioru wyników lub wyszukiwaniu lokalizacji najbliższej apteki czy przychodni. Tak więc, sztuczna inteligencja to nie tylko roboty. Dla medycyny o wiele bardziej przydatne są programy, algorytmy, takie rozwiązania bioinformatyczne, które zajmują się analizą bardzo dużej ilości danych. I na tej podstawie mogą zaproponować optymalną formę terapii dla konkretnego pacjenta. Nowe narzędzia sztucznej inteligencji są jednak tylko tak dobre, jak dokładne i obszerne są zbiory danych, na których one się opierają. I dlatego po to, by w Polsce powstały naprawdę nowatorskie rozwiązania SI w medycynie przewyższające te światowe, muszą pojawić się unikalne w skali świata zbiory danych. Bo nie ma szans na konkurencyjne rozwiązania w dziedzinie SI w medycynie bez dostępu do własnych (bo m.in. profil genomiczny nowotworu polskiego pacjenta nie musi być identyczny z profilem pacjenta z USA), wszechstronnych, unikalnych zbiorów danych dotyczących danej/danych jednostek chorobowych. Centrum Sztucznej Inteligencji w Medycynie (C-SIM) w UMB jest jedną z nielicznych instytucji na świecie, która tak unikalne jakościowo zbiory danych tworzy, szczególnie w obszarze chorób nowotworowych i innych chorób cywilizacyjnych. Jako pierwsi w Polsce stworzyliśmy wielodyscyplinarne zespoły bioinformatyków i medyków zajmujących się w bezprecedensowy i niespotykany w zbyt wielu miejscach na świecie sposób zbieraniem niesłychanie dokładnych danych dotyczących pacjenta (od analizy wszystkich 20 tysięcy genów i metabolitów, zobrazowania anatomii i funkcji całego organizmu poprzez szczegółową analizę stylu życia i jego otoczenia). Dlaczego działanie C-SIM jest tak unikalne i innowacyjne? Bo, co niespotykane w świecie, wszystkie kluczowe elementy tej układanki funkcjonują w jednym i tym samym miejscu. Począwszy od zgodnego z najwyższymi światowymi standardami bankowania próbek materiału biologicznego, poprzez niezwykle dokładną, ponadstandardową analizę sytuacji klinicznej pacjenta i skończywszy na wykonaniu wielu kompleksowych, unikalnych analiz wielkoskalowych (nie tylko genomicznych). Do dziś, dramatycznie mała ilość ośrodków naukowych na świecie jest w stanie generować tak złożone bazy danych, które łączyłyby w sobie dane badań genomu ze szczegółowymi danymi o zdrowiu pacjenta i jego otoczeniu. Stworzenie takiego zbioru danych wymaga bowiem niezwykłej determinacji i koordynacji. Na tym także polega wyjątkowość strategii przyjętych w C-SIM.

Coraz większą popularnością cieszy się żywność funkcjonalna. Jakie są korzyści zdrowotne wynikające z jej spożywania?

Żywność funkcjonalna to żywność pochodzenia naturalnego, która może być wzbogacona lub zmodyfikowana tak, by poza dostarczaniem składników odżywczych korzystnie wpływać na zdrowie, zmniejszać ryzyko rozwoju pewnych chorób, zwłaszcza tzw. chorób cywilizacyjnych lub po prostu poprawiać stan zdrowia i samopoczucie. Co najważniejsze, pozytywny wpływ na zdrowie człowieka żywności tego typu musi być udokumentowany szeregiem badań naukowych. I do tego potrzeba współpracy ze środowiskiem medycznym. I my od zawsze taką wolę współpracy z naszym środowiskiem rolniczym, przetwórczym deklarujemy. Żywność funkcjonalna zdobywa coraz większą popularność na świecie, dlatego jej produkcja i dystrybucja z pewnością przyniesie dodatkowy pozytywny efekt ekonomiczny dla regionu. Pamiętajmy bowiem, że za podobne produkty żywnościowe, ale o walorach żywności funkcjonalnej, konsumenci płacą kilkunastokrotnie więcej niż za tak zwaną „zwykłą” żywność. A Podlaskie jako region ze znakomitą ekologiczną żywnością, zdrowym powietrzem i zapleczem naukowym mogłoby zostać w Polsce krajowym liderem produkcji i badań nad żywnością funkcjonalną.

Czy projekt „Dolina Rolnicza 4.0” jest w stanie przyśpieszyć rozwój sektora HealthTech w naszym regionie?

Oczywistym jest, że nas jako medyków, najbardziej w tego rodzaju inicjatywach fascynuje możliwość produkcji i badania żywności pod kątem jej funkcjonalności i możliwości wywierania konkretnych efektów zdrowotnych. Podlasie, które już teraz jest regionem ze znakomitą ekologiczną żywnością, zdrowym powietrzem i odpowiednim zapleczem naukowym i technologicznym, powinno zostać liderem wielu przedsięwzięć opartych szczególnie na rozwoju sektora żywności funkcjonalnej. To, czego nam potrzeba, to szereg konkretnych badań, w których odpowiednio i zgodnie z wszystkimi standardami bezpieczeństwa zmodyfikowana żywność pochodząca z Podlasia mogłaby zostać badana w określonych grupach pacjentów. Tak, by sprawdzić, które produkty mają najlepsze efekty na nasz metabolizm, profil lipidowy, ryzyko wystąpienia cukrzycy, choroby wieńcowej i wiele innych stanów chorobowych. W województwie mogłoby powstać ogólnopolskie centrum certyfikacji żywności funkcjonalnej, które swoją ekspertyzą mogłoby służyć całemu krajowi. Badania potwierdzające działania zdrowotne mógłby przeprowadzać Uniwersytet Medyczny w Białymstoku, bo umiemy to robić i mamy w tym ogromne doświadczenie. Jestem przekonany, że już w niedalekiej przyszłości innowacyjne badania nad żywnością funkcjonalną staną się jednym ze znaków rozpoznawczych naszego regionu.