Ulica Hitlera w Łomży. Co władza, to nazwa

Okres przedświąteczny ma w dziejach naszego miasta szczególną wymowę. Bowiem nasze władze upodobały sobie ten okres do zmiany nazw kilku ulic. Możemy odnotować dwa takie wydarzenia po zakończeniu II wojny światowej.

Choinka z czerwoną gwiazdką

21 grudnia 1949 roku Miejska Rada Narodowa w Łomży podjęła uchwałę zmieniającą nazwy ulic. Radni uchwalili, że mieszkańcy ulicy Dwornej spędzą najbliższe święta na ulicy Stalina, a ulicy Ostrołęckiej na Stalingradzkiej. Natomiast ci, którzy zechcą wybrać się do parku Miejskiego, będą musieli iść do parku Obrońców Stalingradu. Można z tego wysnuć wniosek, że nie było w tym czasie spraw ważniejszych niż uszczęśliwianie mieszkańców Łomży niechcianymi nazwami ulic. O ile ta uchwała mogła na większości mieszkańców wywrzeć przygnębiające wrażenie, to kolejna podjęta dokładnie siedem lat później miała już zupełnie inny wydźwięk. W dniu 20 grudnia 1956 roku postanowiono przywrócić dawne nazwy bądź też tym z 1949 nadać nowe. I tak ulica Stalina ponownie stała się Dworną. Natomiast Stalingradzka nie była już Ostrołęcką, lecz Wojska Polskiego, a Rokossowskiego stała się Szosą Zambrowską.

Zmian nazw ulic dokonywano w Łomży także w dwudziestoleciu międzywojennym. Najwięcej nowych nazw pojawiło się w latach 30. XX w. Wówczas zmieniono m.in. Nowogrodzką na płk. Mościckiego, Sadową na Leona Kaliwody, Dworną na gen. Bronisława Pierackiego, Zjazd na gen. Orlicz-Dreszera, patronem Polowej został gen. Czesław Młot-Fijałkowski.

Jak po czerwonym dywanie

Był jednak w historii Łomży taki okres, w którym zmiany nazw ulic były jednym z elementów poniżenia narodu polskiego. Wyobraźmy sobie spacer po Łomży w latach 1939-1941, a więc pod władzą Sowietów. Aby zwiedzić całe miasto należało ze Starego Rynku iść w dół ulicą Proletariacką (Rządowa), skręcić w lewo w Gorkiego (Krótka), następnie ponownie w lewo, w Engelsa (Długa). W ten sposób wrócilibyśmy na Stary Rynek.

Stąd trasa wiodłaby ulicą Chłopską (Giełczyńska). Przy katedrze należałoby skręcić w prawo, w ulicę Radziecką (Dworna), następnie w lewo w Majakowskiego (Sienkiewicza) i doszlibyśmy do Leninowskiej (Polowa). Stąd w prawo i już bylibyśmy na Kirowa (Wojska Polskiego), skąd niedaleko do pl. Puszkina (pl. Kościuszki). Idąc wzdłuż pierzei zachodniej, doszlibyśmy do ul. Uryckiego (Piękna), która przecinała ulicę Krupskiej (Wiejska), która następnie przechodziła w Październikową (3 Maja). Ta ulica zaprowadziłaby nas ponownie na Leninowską, którą moglibyśmy dojść w pobliże Komsomolskiej (M. Kopernika). Ale najbardziej perfidną zmianą była nowa nazwa dla Szosy Obwodowej (Sikorskiego). Sowieci nazwali ją 17 września, na pamiątkę zdradzieckiej napaści na Polskę w 1939 roku. Należy przyznać, że operowanie takimi nazwami mogło być i z pewnością było przerażające. Dlatego też zmianę nazw ulic tuż przed świętami Bożego Narodzenia w 1949 roku należy uznać za wielki policzek wymierzony mieszkańcom naszego miasta.

Ul. Hitlera w mieście Lomscha

Gdy po ataku na ZSRR wkroczyli do Łomży Niemcy, również nie omieszkali zmieniać nazw ulic. Co prawda, nie wszystkie nazwy zmieniono, ale wystarczy, że mieszkańcy Łomży musieli chodzić po pl. Göringa (Stary Rynek), pl. von Brauchitscha (pl. Kościuszki), ulicami Bismarcka (Polowa), Moltke (Długa), czy w końcu ulicą i pl. Hitlera (Dworna i pl. Pocztowy). To oddaje cały tragizm dni okupacji niemieckiej 1941-1944. Po wojnie, 17 stycznia 1946 roku, uchwałą Rady Miejskiej zmieniono nazwy 29 ulic.

Ostatnia, znacząca zmiana nazw łomżyńskich ulic miała miejsce po 1989 roku. W tym przypadku idea zmian polegała na przywróceniu nazw, które zniknęły przede wszystkim ze względów politycznych, jak Dworna (do tej pory 22 Lipca), czy Długa (do 1989 Mariana Buczka). Były jednakże pewne problemy. Cmentarz znajdował się przy ul. św. Mikołaja, w latach 1946-1968 Mikołaja, a od 1968 do 1989 Mikołaja Kopernika.

Trudno było mieć zarzuty do wielkiego astronoma. Ponieważ imię było takie samo jak pierwotnego patrona, pozostała ulica Kopernika. Z kolei kilka lat później niektórzy mieszkańcy stwierdzili, że zapomniano zmienić nazwę ulicy Radzieckiej (między Krzywym Kołem i Woziwodzką), a tak przecież nazywała się Dworna w czasie okupacji sowieckiej. Cóż, nie wszyscy wiedzieli, że nazwa tej uliczki odnosi się do rady miejskiej, która miała i ma swoją siedzibę w Ratuszu.