Wajsiel oznacza biały, a Radziwon - różowy

Nasza Czytelniczka Karolina Mrozowska z wsi Wroceń prosi - za naszym pośrednictwem - językoznawcę prof. Michała Kondratiuka o wyjaśnienie etymologii jej nazwiska.

MROZOWSKA

- Nazwisko Mrozowski poświadczone jest w źródłach polskich w 1627 r. - twierdzi prof. Kondratiuk. - Pochodzi od nazwy miejscowości: Mrozów, Mrozy, Dmochy-Mrozy w województwach: mazowieckim, olsztyńskim, podlaskim. Nazwiska odmiejscowe informują o dawnym pochodzeniu osoby z danej osady, czy obecnym miejscu jej zamieszkania.

W naszym regionie nazwisko Mrozowski możemy spotkać m.in. w Olecku (47 mieszkańców), Gołdapii (33), Białymstoku (18), Zambrowie (18), Mońkach (13), Grajewie (12), Siemiatyczach (12), Ełku i Łomży (po 9) - na pods. www.nazwiska-polskie.pl

PONIKARCZYK

Gabriela Ponikarczyk pisze do nas w mailu: „Jestem czytelniczką Gazety Współczesnej i chciałabym się dowiedzieć, skąd się wzięły nazwy miejscowości Jagnity i Bajki-Zalesie oraz nazwisko Ponikarczyk. Pozdrawiam.”

O wsi Bajki-Zalesie prof. Kondratiuk pisał we „Współczesnej” 29 maja, zaś o Jagnitach - 10 lipca. Dzisiaj zaś omawia nazwisko Ponikarczyk:

- Nazwisko to może być formą zniekształconą od nazwy osobowej Panikarczyk, pochodzącą od wyrazu panika w znaczeniu „strach, popłoch, panikarz”, białoruskiego panikar, czyli „człowiek przesadnie bojący się” - wyjaśnia językoznawca. - Można też łączyć to nazwisko z podstawą ponik- (porównaj: staropolskie poniknąć jako „osłabnąć, ustać, zniknąć”) oraz ponik w znaczeniu „podziemne koryto rzeki” i ponikły jako „zaginiony”.

W naszym regionie nazwisko Ponikarczyk nosi 26 osób, z których znaczna część zamieszkuje Sobolewo, Jagnity, Nowy Dwór, Białystok, Bargłów Kościelny i Dąbrowę Białostocką.

WAJSIEL

Kolejna nasza Czytelniczka, podpisująca się Marta, pisze: „Bardzo interesuję się swoim pochodzeniem, więc skoro nadarza się taka okazja, to z chęcią korzystam. Moja mama pochodzi ze wsi Sikory i ma nietypowe nazwisko Wajsiel - jej brata przezwali tatar, więc czy ma to coś wspólnego z osiedlaniem się Tatarów na ziemiach polskich?”

- Nazwisko Wajsiel zapewne utworzono od nazwy osobowej Wajs, poświadczonej w Polsce w 1466 roku - twierdzi prof. Kondratiuk. - Wajs pchodzi od niemieckiego słowa weiss, czyli „biały”. Oprócz form nazwisk Wajss, Wejs, Wajszys, Wajszko jest Wajszel, która pod wpływem mazurzenia jest wymawiana Wajsiel, z zamianą głoski [sz] na [s]. Sufiks -el w języku litewskim tworzy formy zdrobniałe.

W naszym regionie nazwisko Wajsiel pojawia się we wsi Hornostaje-Osada w gm. Mońki (8 osób) oraz w Sikorach i Suwałkach (po 4-5 osób).

PAWELSKI

Michał Pawelski z wsi Przytulanka zaś dopytuje o etymologię swojego nazwiska.

- Nazwisko to potwierdzone jest w źrodłach polskich w 1759 roku - dowodzi profesor. - Utworzone zostało od imienia kanonicznego Paweł, notowanego w Polsce od XII w. Obok formy Paweł występowały także formy łacińskie i germańskie: Paulus, Paul oraz zgermanizowane: Pauwel, Pauwil, Pawil, Pawol. Imię pochodzi od łacińskiego paulus w znaczeniu „mały“. Nazwisko Pawelski oznacza „pochodzący od Pawła“.

Nazwisko Pawelski w naszym kraju występuje bardzo często. W województwie podlaskim nosi je aż 167 mieszkańców. Pojawia się m.in. w: Białymstoku (57), Przytulance (36), Porosłach (16) i Mońkach (13).

RADZIWON

Kamila Radziwon zaś pisze: „Witam, chciałabym się dowiedzieć o pochodzeniu nazwisk Radziwon i Kuc. Czy tę prośbę mogłaby Pani przekazać profesorowi Michałowi Kondratiukowi?“

- Nazwisko Radziwon pochodzi od używanego na Białorusi do dziś imienia Radziwon, a to pochodzi od greckiego wyrazu pospolitego rodeos w znaczeniu „różowy“ lub nazwy własnej Rodion jako „mieszkaniec wyspy Rodos“ - wylicza profesor. - Imię cerkiewne Rodion, rosyjskie Rodion, potocznie Rodiwon, białoruskie Radziwon, Radzijon, imię ukraińskie Radion, Radywon. Imię Radziwon poświadczone jest na Białostocczyźnie w 1560 roku w „Lustracji Dziewiałtowskiego miasta Narwi zapadłej w roku..“ [dane z badań B. Tichoniuka].

W naszym regionie nazwisko Radziwon występuje głównie w Białymstoku (71 mieszkańów). Pojawia się też m.in. w Dolistowie, Dąbrowie, Białostockiej, Kleosinie, Zawykach, Augustowie, Ciechanowcu, Turośni Kościelnej, Suwałkach, Łapach, Supraślu, Goniądzu, Grabowie.

KUC

- Natomiast nazwisko Kuc poświadczone jest w źródłach w 1753 roku - kontynuuje profesor. - Utworzone zostało od podstawy kuc- (zobacz: kucać w znaczeniu „przysiadać na zgiętych kolanach, ale też gwarowe „kaszleć“). Może też pochodzić od słowa kuc w znaczeniu „mały koń“ i staropolskiego wyrazu kuca w sensie „buda, szałas“, a także od niemieckiej nazwy osobowej Kutz, Kuca (1616 r).

W naszym regionie nazwisko Kuc najczęściej występuje w Białymstoku (nosi je 24 mieszkańców). Można je też spotkać m.in. w Mońkach (55), Nowym Dworze (38) i Suwałkach (17).