82. rocznica mordu Żydów w Jedwabnem. Tragiczne wydarzenia sprzed lat nadal wzbudzają dużo emocji

W poniedziałek rano stowarzyszenie "Wizna 1939" zorganizowało wydarzenie, które miało na celu upamiętnić Polaków zamordowanych podczas okupacji niemieckiej. Stowarzyszenie chciało zaznaczyć, że w Jedwabnem ofiarami masowych zbrodni byli również Polacy.

Ten marsz jest symboliczny. Kontynuujemy nasze dzieło upamiętniania Polaków, którzy zostali zamordowani przez niemieckich oprawców. Idziemy do Lasu Przestrzelskiego. Chcemy oddać hołd wszystkim tym, którzy zostali w bestialski sposób zamordowani. Jedwabne w medialnej narracji znane jest ze zbrodni na mieszkańcach narodowości żydowskiej. Tymczasem okazuje się, że w Jedwabnem w bestialski sposób mordowani byli również Polacy – powiedział prezes stowarzyszenia "Wizna 1939" Dariusz Szymanowski.

W marszu wzięli udział potomkowie zamordowanych Polaków.

Jestem wnuczką Mościckich, którzy w 1943 roku na niemieckim posterunku żandarmerii w Jedwabnem byli najpierw torturowani, a następnie Niemcy zmusili ich do przemarszu w kierunku Lasu Przestrzelskiego. Tam zostali rozstrzelani. Mój dziadek miał cały czas w ręku różaniec i modlił się. Podczas ekshumacji okazało się, że ofiary miały połamane nogi, żebra. W takim stanie musieli maszerować w kierunku Przestrzela. Musieli odczuwać niemiłosierny ból – przekazała Ewa Jarząbek wnuczka ofiary z 1943 roku.

Następnie odbyły się oficjalne obchody związane z 82. rocznicą pogromy dokonanego na Żydach w Jedwabnem. O wydarzeniach z 1941 zrobiło się głośno po wydaniu książki "Sąsiedzi: Historia zagłady żydowskiego miasteczka" przez prof. Jana Tomasza Grossa.

W latach 2001-2003 IPN prowadził swoje śledztwo. Zweryfikowano w przybliżeniu liczbę ofiar. Z 1600 podawanych przez Grossa do 300-400 osób. Wskazano również na ograniczony udział Polaków. Czynny udział w zbrodni brało około 20-30 osób. Zbrodnia została dokonana przez Polaków z inspiracji Niemców. Na tym terenie działało komando, które przy udziale grupki polskich kolaborantów spędziło miejscowych żydów na rynek. Na rynku zgromadzili się również częściowo dobrowolnie, a częściowo przymusowo mieszkańcy miasteczka. W końcowym efekcie ludność żydowska idąc w sformowanym pochodzie dotarła do stodoły, która leżała przy cmentarzu żydowskim. Tam została zmuszona do wejścia do stodoły i spalona - przekazał dr hab. Krzysztof Sychowicz z białostockiego oddziału IPN.

Osoby przybyłe upamiętnić zamordowanych Żydów podkreślały, że najważniejsza jest pamięć, aby powtórnie nie doszło do podobnych wydarzeń.

Nie mogło mnie tutaj zabraknąć. Myślę, że to jest mój ludzki obowiązek. Musimy o tym pamiętać, aby taka tragedia więcej się nie powtórzyła. Historia mieszkańców Jedwabnego narodowości żydowskiej była straszna i obciąża nas wszystkich. Nie musiało się tak zdarzyć. Powinniśmy o tamtych wydarzeniach po prostu pamiętać – powiedział pan Dariusz.

Zbrodnia w Jedwabnem nadal budzi wiele emocji. Dr hab. Krzysztof Sychowicz przyznaje, że jest nadal wiele spraw nie zostało wyjaśnionych.

Nie znamy dokładnej liczby ofiar. Sprawa strzelania do osób zgromadzonych w stodole. Warto podkreślić, że po zbrodni nie doszło do masowego rabunku mienia żydowskiego - mówi dr hab. Krzysztof Sychowicz.

Podczas uroczystości zgromadzili się również osoby, które domagają się przeprowadzenia w miejscu zbrodni ekshumacji.

Żądamy prawdy o Jedwabnem, ponieważ tutaj nie zginęło 1600 Żydów, tylko 168. Żądamy ekshumacji, żeby poznać prawdę. Polacy bronili Żydów. Znam masę osoby, którzy tutaj w okolicy pomagali Żydom, ukrywali ich w oborach – powiedział Jerzy Karwowski, który urodził się w Jedwabnem.

Ks. Wojciech Lemański, który regularnie bierze udział w obchodach wskazywał, że ekshumacja nie jest najlepszym pomysłem

Ekshumacja byłaby dramatyczna dla naszego kraju. Załóżmy minimalny rachunek, że odnaleźlibyśmy szczątki 200 osób. Nie moglibyśmy pochować ich w zbiorowej mogile. Musielibyśmy zrobić 200 grobów, które wzdłuż tego cmentarza należałoby usytuować. Wyobrażacie sobie państwo, że za rok przyjeżdżamy tutaj i przechodzimy wzdłuż tego rzędu 200 anonimowych mogił ofiar pogromu z 1941 roku. Taki byłby efekt ekshumacji – mówił ks. Wojciech Lemański.

W uroczystościach udział wzięli m.in. ambasador Izraela w Polsce Jakow Liwne, wicemarszałek sejmu Małgorzata Kidawa-Błońska, sekretarz stanu w Kancelarii Prezydenta RP Wojciech Kolarski, poseł KO Robert Tyszkiewicz, posłanka Lewicy Anna Maria Żukowska czy naczelny rabin Polski Michael Schudrich.

Chciałabym, aby takie wydarzenia jak to w Jedwabnem nigdzie na świecie nie miało już miejsca. Ważna jest pamięć oraz mówienie prawdy. Musimy pamiętać, że ludzie potrafią być okrutni dla swoich sąsiadów. Jeżeli nie zapobiegniemy nienawiści takie sytuacje będą mogły w różnych miejscach na świecie powtarzać się. Mam nadzieję, że wielu z nas wyciągnęła lekcje z historii i wie do czego zdolna jest nienawiść –przekazała Małgorzata Kidawa Błońska.

Zobacz też:Na czym polega spór o Jedwabne? Historyk Paweł Kornacki: Temat ten nie został zamknięty, a badania trwają