Językoznawca wyjaśnia. Skąd wzięło się twoje nazwisko i nazwa wsi?

Nasz Czytelnik Adam Hutnik pisze do nas w mailu: „Przez 20 lat mieszkałem w miejscowości Oziabły w gminie Michałowo (...) Proszę o rozszyfrowanie mojego nazwiska i nazwy miejscowości“. Etymologię nazwiska Hutnik prof. Michał Kondratiuk omawiał na łamach „Gazety Współczesnej“ z dnia 23 października. Dzisiaj zaś pochyla się nad historią wsi Oziabły.

OZIABŁY

- Najstarsza znana mi informacja źródłowa o wsi Oziabły pochodzi z rękopisu Lustracja dymów w powiecie grodzieńskim... 1789 roku, przechowywanego w Centralnym Historycznym Archiwum Litwy w Wilnie - rozpoczyna językoznawca. - Następną informację z lat 1878 i 1886 zawiera Spisok ziemlewładienij w Grodnienskoj gubiernii P. Dikowa, w którym wyminiona jest wieś Oziabły i Oziabły-Bagny, dobra. W Słowniku geograficznym Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... t. VII i t. XV, część II wymieniona jest wieś Oziabły, Oziębły oraz Oziabły Bagna, folwark Marugów, w gm. Gródek. W 1921 roku istniały Oziabły - wieś licząca 18 domów i Oziabły folwark - 1 dom w gm. Michałowo. W 1558 r. istniała wieś Oziabły, zwana Usziebli, mająca 14 włók osiadłych w wójtowstwie zawoykowskim (dziś zawykowskim, od wsi Zawyki, pierwotnie zwanej Zawojki) starostwa surażskiego. Wieś ta z okolic Suraża została zaginiona lub niezidentyfikwana. Być może potomkowie osady z okolic Suraża (1558 r.) dali początek wsi Oziabły w gminie Michałowo.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, nazwa wsi Oziabły pochodzi od nazwiska Oziabło, istniejącego do dziś w tej wsi. Pod względem semantyczno-słowotwórczym nazwę wsi zaliczamy do kategorii nazw rodowych albo rodzinnych.

OCHRYMOWICZE

Natomiast Władysław Leończuk pisze: „Chciałbym poznać historię nazwiska Leończuk i wsi Ochremowicze (leżącej w gminie Zabłudów w województwie podlaskim)“. Nazwisko Leończuk językoznawca omawiał już w „GW“ 30 października, zaś dziś o wsi Ochrymowicze:

- Pierwsza informacja o bojarach Ochremowicze i wsi, w której są: Opanas Ochremowicz, synowie Piotr i Jakow, pochodzi z rękopisu pod nazwą „Inwentarz majętności zabłudowskiej i sobolewskiej“ z roku 1674, który znajduje się w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie - twierdzi prof. Kondratiuk. - W 1784 roku, według rękopisu Opisanie parafii dekanatu knyszyńskiego, będącego w Centralnej Bibliotece Naukowej Akademii Nauk Ukrainy, wieś Ochrymowicze leży w posiadłościach księcia Hieronima Radziwiłła, w parafii Zabłudów. Forma nazwy Ochrimowiczi jest w opublikowanym w Grodnie (1890 r.) Spisku ziemlewładienij... P. Dikowa z lat 1878 i 1886, w tym czasie jest to wieś i dobra Zbigniewa Kołontaja. Na przełomie XIX i XX wieku Ochrymowicze to wieś i folwark dóbr Małynka, gm. Zabłudów (według Słownika geograficznego Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich... t. XV, część 2, s. 399). Formę nazwy wsi Ochrymowicze zamieszcza Skorowidz miejscowości RP, t. V - Województwo białostockie. Wieś miała w 1921 r. 4 domy i 28 mieszkańców, należała do gm. Zabłudów, pow. białostockiego. Tak samo: Ochrymo-wicze brzmiała nazwa wsi w 1967 r., jak podaje Spis miejscowości PRL.

Językoznawca dodaje, że etymologia nazwy Ochrymowicze / Ochremowicze, pochodzi od nazwiska Ochrymowicz utworzonego od imienia Ochrym, Ochrem (cerkiewnego Jefriem). W gm. Narewka jest wieś Ochrymy.

OSTROWIE

W mailu od Mikołaja Dziemiacha czytamy: „Witam. Chciałbym wiedzieć, skąd się wzięło nazwisko Dziemiach i miescowość Ostrowie w powiecie sokólskim, z której pochodzę. Z wyrazami szacunku“. Nazwisko Dziemiach prof. Kondratiuk „rozszyfrował“ tydzień temu - już na łamach „GW“ z dnia 6 listopada, a dziś omawia nazwę wsi:

- W wielu źródłach historycznych i na mapach występuje nazwa Ostrowo, gwarowo zwana też Wostrawo - rozpoczyna językoznawca. - Najstarsza informacja źródłowa o tej wsi pochodzi z 1578 roku: „Sioło Ostrowo ma włók 16, z tych ma 9 włók leśniczy nowodworski, na osoczników 2 włóki, na masztalerstwo włók 5“. W roku 1650 sioło Ostrow ma włók 9 i 2/3 oraz folwark, włość Kamienna. W 1708 r. wieś Ostrow ma włók 8, w kluczu Kamienna leśnictwa nowodworskiego. W roku 1744 wieś Ostrow w parafii Dąbrowa. Rok 1784 - wieś ekonomiczna, parafia Dąbrowa. Na przełomie XIX i XX w. wieś Ostrowo w gm. Kamienna, pow. sokólskiego.

Jak dodaje prof. Kondratiuk, nazwa wsi należy do kategorii topograficznych, wyrażających właściwości topo- lub geograficzne osady. Pochodzi od apelatywów ostrów, ostrówek w znaczeniu „wyspa, kępa, kawałek pola pomiędzy łąkami albo rowami, gaj, zarośla nad brzegiem rzeki“.

BERLIŃSKI

Kolejna nasza Czytelniczka prosi o wyjaśnienie etymologii jej obecnego nazwiska - Berlińska oraz nazwiska rodowego - Łokić.

- Nazwisko Berliński pochodzi od nazwy miasta Berlin w Niemczech, a w pochodnych też od nazwy miejscowości Berlińce - rozpoczyna prof. Michał Kondratiuk. - Nazwisko Berliński poświadczone jest w źródłach polskich w 1493 roku. Nazwiska odmiejscowe informują o dawnym pochodzeniu osoby z danej osady, czy obecnym miejscu jej zamieszkania.

W naszym regionie nazwisko Berliński występuje stosunkowo rzadko. Nosi je po kilkunastu mieszkańców Łomży, Ełku, Białegostoku, Zambrowa.

ŁOKIĆ

- Natomiast podstawą nazwiska w tej formie jest nazwa osobowa Łokieć, poświadczona źródłowo w 1469 roku - twierdzi językoznawca. - Utworzono ją od wyrazu pospolitego łokieć w znaczeniu „staw łączący ramię z przedramieniem“. Nazwisko powstało przez skojarzenie z osobą małą, niskiego wzrostu, podobnie jak Łokietek (1431 r.), Łokietk (1294 r.), staropolskie Łoktek znane około 1331 roku, Łokietko (1320 r).

W naszym regionie nazwisko Łokić pojawia się w Białymstoku (7 osób), Czarnej Białostockiej (4) i Sokółce (1) - na podst. www.nazwiska-poslkie.pl