„Wspólnota” znowu policzyła zamożność polskich samorządów. Jak wypada w tym rankingu Podlaskie?

Metoda obliczenia wskaźnika rankingowego jest identyczna jak w poprzednich latach. Pominięte zostały dochody z dotacji celowych. Wpływ wielkiej, jednorazowej dotacji inwestycyjnej potrafi wywindować samorząd w rankingu. Jest to jednak awans chwilowy (incydentalny) i niemający związku z trwałym wzrostem zamożności – napisali autorzy rankingu: ekonomista prof. Paweł Swianiewicz z Uniwersytetu Przyrodniczego we Wrocławiu i Julita Łukomska adiunkt z Uniwersytetu Warszawskiego.

Zauważyli też, że system finansowania samorządów jest coraz bardziej rozchwiany, niestabilny i przez to trudny do interpretacji. Np. dotacje otrzymywane z Rządowego Funduszu Inwestycji Lokalnych przynajmniej częściowo były księgowane, jako dochody własne, co zniekształca w pewnym stopniu obraz.

Czytaj również:

- Pod koniec 2021 roku. Ministerstwo Finansów przekazało samorządom bardzo duże pieniądze. Ponieważ wpłynęły one na konta gmin niedługo przed końcem roku, nie było możliwości wydania ich przed styczniem i w ten sposób sztucznie zawyżyły końcowy bilans nadwyżki bieżącej. Zostały one przekazane na podstawie epizodycznych przepisów wprowadzonych przez tzw. tarcze okołocovidowe. Miały formę uzupełniającej subwencji ogólnej, ale były przeznaczone na finansowanie zadań inwestycyjnych – podkreślili autorzy rankingu zamożności samorządów „Wspólnoty”.

W rankingu za 2022 rok województwo podlaskie zajęło 9. miejsce z zamożnością per capita - czyli na głowę każdego mieszkańca - która wynosi raptem 425,22 zł.

- Dla mnie to dobra prognoza, bo jesteśmy w połowie stawki. A trzeba pamiętać, że przez lata Podlaskie należało do najbiedniejszych województw i zajmowało najniższe miejsca w tabelach dochodów per capita. (…) Nasz region przez całe dekady był traktowany przez władze centralne niesłusznie jako Polska B, co przekładało się na niskie nakłady na rozwój i omijanie Podlaskiego w dużych planach inwestycyjnych – powiedział „Wspólnocie” marszałek województwa Artur Kosicki, komentując lokatę Podlaskiego.

Czytaj również:

Dodajmy, że rok wcześniej nasze województwo zajmowało miejsce 13., ale w 2020 roku było szóste, zaś w 2010 roku (pierwszy ranking „Wspólnoty”) czwarte, a w 2013 roku nawet trzecie (najlepszy wynik).

• Odwiecznym liderem w tej kategorii jest Mazowsze (559,80 zł). Z Polski Wschodniej znacznie wyprzedza nas:
• Podkarpackie (4. m-ce i 436,80 zł),
• i Lubelskie, które w rankingu "Wspólnoty" za 2022 rok jest 5. (awans o sześć lokat i 433,69 zł na obywatela),
• a tuż przed nami jest Świętokrzyskie (429,93 zł).

Niewielki awans w kategorii miast wojewódzkich (ranking uwzględnia 18 miast) stał się udziałem Białegostoku. Według danych za 2022 rok, zamożność stolicy Podlaskiego sięga do 13. miejsca i wynosi 6 210,45 zł na mieszkańca. Kwota teoretycznie spora, bo rok wcześniej Białystok był 14. Takie samo miejsce zajmowaliśmy w 2020 roku i w 2016. Najlepszą, 2. Lokatę, stolica Podlaskiego zajęła w 2014 roku, po sprzedaży MPEC-u. Potem raz zdarzyło nam się 10. miejsce (w 2018 roku), a w pozostałych zestawieniach Białystok zawsze był poza pierwszą dziesiątką. Czasem minimalnie, ale jednak.

- Liczby nie kłamią, akurat mamy takie dochody i my, ale z drugiej strony, właśnie z takimi dochodami proponujemy wysoki poziom usług publicznych. I na tym, polega sztuka gospodarowania pieniędzmi, gdy jest ich trochę mniej. Nasz wynik w rankingu jest całkiem niezły, jeśli weźmiemy pod uwagę, że mamy np. zamkniętą granicę ze Wschodem, co zabiera nam sporo dochodów - komentuje wynik Białegostoku prezydent Tadeusz Truskolaski.

Liderami w tej kategorii od lat są:
Warszawa (9 244,26 zł per capita), które znacząco wyprzedza stolicę najmniejszego województwa, czyli Opole (7 639,63 zł) i Wrocław (7 324,27 zł na osobę).

Czytaj również:

Dodajmy, że inne miasta ze Ściany Wschodniej są wyżej niż Podlaskie, np.:

• Rzeszów (8. m-ce i 6 607,52 zł),
• Olsztyn (9. – 6 510,73 zł), Kielce (10. – 6 309,45 zł).
• Za nami jest natomiast Lublin (15. lokata i 6 058,37 zł na osobę).

Natomiast w kategorii miast na prawach powiatu (analiza dotyczy 43) spory awans zanotowały Suwałki. Zamożność ich mieszkańców w 2022 roku raport "Wspólnoty" wycenił na 5 724,16 zł, co oznacza 29. miejsce w Polsce i awans o cztery „oczka” w stosunku do roku 2021. Trzeba jednak zauważyć, że w 2020 roku Suwałki były 26., a rok wcześniej nawet 17. (najwyższe miejsce w rankingu) z zamożnością per capita rzędu 4 933,52 zł.

- Jesteśmy mniej więcej w środku stawki. Nasza pozycja jest stabilna, bo rok wcześniej byliśmy lekko niżej. Dynamicznie zmiana dochodów JST wpływa na sytuację budżetową, zwłaszcza miast. Po reformach związanych z Polskim Ładem najbardziej ucierpiały miasta, im większe tym, bardziej, a ranking oddaje parametry budżetowe, które wystąpiły w 2022 roku - mówi prezydent Suwałk Czesław Renkiewicz.

O pięć miejsc niżej (na 34.) notowana jest Łomża, w której zamożność per capita w 2022 roku wyniosła 5 604,46 zł. W stosunku do 2021 roku jest to awans o cztery pozycje (z 38. – najgorsza lokata w rankingu), ale w 2020 roku Łomża była 31. Generalnie zaś miasto to porusza się w zestawieniu „Wspólnoty” sinusoidalnie: gdy w jednym roku awansuje o kilka miejsc, to w kolejnym spada. Najlepiej było w roku 2011 i potem w 2017, gdy Łomża zajmowała 23. pozycję.

Wśród miast na prawach powiatu najzamożniejszy jest Sopot (9 618,95 zł na osobę) przed Płockiem (8 386,36 zł) i Świnoujściem (7 489,91 zł). Czyli, zarówno w przypadku Suwałk, jak i Łomży, różnice w zamożności między liderami, a dwójką reprezentantów Podlaskiego w tej grupie, są znaczące. I to bardzo.

Jeśli chodzi o powiaty (oceniano 314) to w 2022 roku najzamożniejszym był człuchowski (Pomorskie) z wynikiem 2 036,67 zł, przed przysuskim (Mazowsze) – 1 986,26 zł i węgorzewskim (Warmińsko-Mazurskie) – 1 978,07 zł na osobę.

Pierwszy samorząd z Podlaskiego, jaki pojawia się w tej kategorii (zresztą nie pierwszy raz) to powiat wysokomazowiecki - na miejscu 97. z zamożnością per capita - 1 244,59 zł.

To jego najlepsze miejsce w historii rankingu i debiut w pierwszej setce, bo w 2021 powiat wysokomazowiecki był 120., a w latach 2019 i 2020 – 111. Wcześniej bywało gorzej, a najbliżej pierwszej setki ta JST była w 2015 roku – na 101 miejscu.
O dwie pozycje niżej – czyli na 99. - ulokował się powiat sejneński (1 242,19 zł na osobę), który w ciągu roku awansował z 216 miejsca.

Na początku drugiej setki jest powiat augustowski (104. – 1 232,26 zł na osobę), który w stosunku do 2021 roku spadł z 97. Mocno awansował za to powiat moniecki, który w zestawieniu za 2022 rok jest 116 (1 200,79 zł per capita), a w 2021 zajmował miejsce 168.

Dodajmy, że największy powiat w kraju, czyli białostocki jest 285. z zamożnością per capita rzędu 781,48 zł. Wobec 2021 roku jest to awans o jedno miejsce. Najgorzej było w 2014 roku (291. miejsce), a generalnie powiat białostocki zajmuje stabilne miejsca w końcówce trzeciej setki rankingu „Wspólnoty”.

„Lepszy” pod tym względem jest tylko powiat łomżyński, który od początku istnienia rankingu, czyli od 2010 roku trzyma ostatnie, 314. miejsce. W 2022 roku zamożność jego mieszkańców wyliczono na 656,43 zł.

Kolejna kategoria to miasta powiatowe (ranking uwzględnia ich 267). W Podlaskiem tradycja jest taka, że najwyżej notowane jest Wysokie Mazowieckie. Tym razem na 12. miejscu z wynikiem 5 372,63 zł na mieszkańca.

Chociaż w stosunku do roku 2021 jest to spadek o pięć lokat, Wysokie to nadal najwyżej notowana podlaska jednostka samorządu terytorialnego. Jednak w 2020 roku było 10., a w 2019 – szóste z zamożnością per capita 4 669,17 zł. To najlepszy wynik miasta w historii, bo wcześniej Wysokie lokowało się w drugie i trzeciej dziesiątce zestawienia, a w 2014 roku było aż 42.

Czytaj również:

- Lekko spadliśmy, na 12. miejsce, ale na zamożność samorządów wpływa wiele czynników: od subwencji, dochodów i udziałów po obniżanie kosztów i firmy funkcjonujące na terenie gminy. I od tego jest samorząd, żeby to wszystko jak najlepiej pospinać. Dzisiaj nie chodzi o dyplomy i odznaczenia, a o to by dbać o finanse. Dzisiaj samorząd to trochę jak działalność gospodarcza plus kwestie społeczne, a efektywność to praca wszystkich nie tylko wójta czy burmistrza - uważa burmistrz Wysokiego Mazowieckiego Jarosław Siekierko.

Kategorię miast powiatowych od lat (więc w 2022 roku też) wygrywają dolnośląskie Polkowice z zamożnością per capita 9 668,80 zł, które znacząco wyprzedziły Zakopane (7 108,44 zł na osobę).

• W przypadku Podlaskiego kolejne miasto w rankingu to Sejny, które zajęły 43. miejsce – 4 670,41 zł (awans ze 145. lokaty w 2021 roku).
• Trzecim najwyżej klasyfikowanym samorządem jest Sokółka (110. m-ce - 4 176,21 zł na osobę i awans ze 167.), a tuż za nią Augustów (111. – 4 172,88 zł i spadek z 93.).
• Najsłabiej w tej kategorii wypada Grajewo – 249. lokata i 3 620,82 zł (spadek z 203. m-ca w 2021 roku).

Jak widać różnica w zamożności krajowej i regionalnej jest olbrzymia. Tylko że Polkowice to Okręg Miedziowy, podstrefa Legnickiej SSE i duże firmy, jak CCC i VW. Czyli dużo miejsc pracy i wpływy z podatków. Z kolei Zakopane to tłumy turystów, którzy stolicę Tatr odwiedzają przez cały rok. A Sejny, Sokółka czy Grajewo? Cóż, ich mieszkańcy też wypełniają PIT-y.

Czytaj również:

Wysoko, jak na kategorię, która uwzględnia 631 miasteczek jest Michałowo (40. m-ce, 5 905,56 zł na osobę i awans z 50.).
Siedem pozycji dalej jest Brańsk – 5 717,52 zł (awans ze 130. w 2021), a najlepszą trójkę miasteczek w Podlaskiem zamyka Suraż (51. lokata) – 5 688,75 zł na osobę i awans ze 138.
Przedostatnim miasteczkiem w rankingu jest Wasilków, w którym na osobę przypada 3 365,10 zł.

- Zawsze mówię, że dochód na mieszkańca nie jest jedynym wyznacznikiem zamożności. Niemniej, jako samorząd robimy wszystko, by ten dochód był jak największy, żeby mieć jak najmniej sięgać do kieszeni naszych mieszkańców. Dzisiaj, gdy rosną koszty, inflacja, a dochody nie coraz trudniej jest zachować usługi społeczne na wysokim poziomie. Ale mogło być też tak, że inne gminy straciły więcej niż my i to nam dało lepsze miejsce - rozważa burmistrz Michałowa Marek Nazarko.

W Polsce najzamożniejszym miasteczkiem jest Łeba – 22 946,10 zł na osobę, która wyprzedza Duszniki Zdrój – 16 520,37 zł. Czyli z kwotami, o których podlaskie miasteczka mogą jedynie marzyć.

Jak zwykle najbogatsza gminą wiejską w Polsce jest łódzki Kleszczów z zamożnością per capita 29 425,54 zł.

Wicemistrzowski Rewal (Zachodniopomorskie) oferuje 17 393,29 zł na osobę, czyli prawie 12 tys. zł mniej.

Najbogatsza gmina w Podlaskiem to Mielnik (14. m-ce w Polsce - 9 378,36 zł i awans z 23. w 2021 roku), która mocno wyprzedza Narewkę (33. – 7 138,36 zł na osobę i awans o cztery lokaty) oraz Orla z fabryką Ikei (47. – 6 549 zł i awans ze 105. m-ca w 2021 roku).

- Powiem krótko, możemy tylko się cieszyć i liczyć na jeszcze lepsze wyniki. Inwestujemy coraz więcej, nasz budżet rośnie, więc udaje się mieć coraz lepsze wyniki – przyznaje wójt Narewki Jarosław Gołubowski.