Rocznica pacyfikacji wsi Popówka. 80 lat temu Niemcy zabili prawie 40 osób w Puszczy Knyszyńskiej, wśród dofiar były kobiety i dzieci

Już po raz kolejny wspominano tragiczne wydarzenia sprzed 80 lat i oddano cześć mieszkańcom, nieistniejącej już wsi Popówka, zabitym przez nazistów. Uczestnicy spotkania odwiedzili trzy miejsca związane z tym tragicznym wydarzeniem.

Program piątkowych uroczystości wyglądał następująco:

• 11:00 pokaz filmu „Popówka. 70 lat w pamięci” zrealizowanego w ramach projektu koordynowanego przez Panią Irenę Matysiuk, podczas warsztatów filmowych prowadzonych przez Pana Michała Grzesia (sala widowiskowa - Gminne Centrum Kultury w Gródku)
• 11:30 wyjazd do Popówki
• 12:00 uroczystości przy pomniku w miejscu dawnej wsi Popówka
• 12:40 przejazd na cmentarz w Królowym Moście, uroczystości przy mogile
• 13:30 przejazd na cmentarz żydowski w Gródku, uroczystości przy pomniku w miejscu kaźni zamordowanych mieszkańców wsi Popówka

Pacyfikacja wsi Popówka przez okupantów niemieckich odbył się w dniach 30 czerwca – 3 lipca 1943 roku w powiecie białostockim. Masowy mord na ludności cywilnej połączony z grabieżą i niszczeniem mienia został dokonany w odwecie za współpracę jej mieszkańców z sowiecką partyzantką. 30 czerwca 1943 roku niemiecka żandarmeria aresztowała wszystkich mężczyzn, a dwa dni później ten sam los spotkał kobiety i dzieci. 3 lipca wszystkich zatrzymanych rozstrzelano. Wieś po ograbieniu zniszczono. Po wojnie nie została odbudowana.

Pacyfikacje prawosławnych wsi. Ginęli, bo byli prawosławni. Cerkiew modli się za nich jak do męczenników

Popówka leżała na terenie Puszczy Knyszyńskiej, w odległości około 20 kilometrów od Białegostoku, liczyła pięć gospodarstw i 34 mieszkańców. W lasach działała partyzantka. W kwietniu 1943 roku białostockie Gestapo zdołało wprowadzić do partyzantów swojego agenta, Eugeniusza Biwojno. Dzięki jego doniesieniom władze okupacyjne dowiedziały się o współpracy mieszkańców Popówki z partyzantami.

30 czerwca 1943 roku Niemcy aresztowali wszystkich mężczyzn ze wsi i zabrali ich do aresztów w Gródku i Raduninie. 2 lipca powrócili i pojmali kobiety i dzieci. Aresztowania uniknęła tylko Elżbieta Matejczuk, której udało się ukryć. Aresztowano także pięciu mieszkańców sąsiedniej wsi Pieszczaniki. Żandarmi brutalnie znęcali się nad więźniami, bijąc ich, głodząc i szczując psami. Przez trzy dni Niemcy systematycznie rabowali Popówkę, dwa budynki zostały rozebrane, pozostałe spalono.

3 lipca wszyscy aresztanci zostali rozstrzelani. Egzekucja odbyła się na cmentarzu żydowskim w Gródku, nad zbiorowym grobem, do którego wykopania zmuszono grupę mężczyzn z Gródka. Wg różnych opracowań zginęło 36-37 osób, w tym szesnaścioro dzieci i ponad 10 kobiet. Najmłodsza ofiara liczyła rok.

Święto Zaleszańskiej Ikony Matki Bożej i świętych Męczenników Ziemi Podlaskiej

Wśród odpowiedzialnych za pacyfikację wsi znajdowali się:

• komisarz gminny w Gródku – Górski,
• komendant posterunku żandarmerii w Gródku – Richvel,
• komendant posterunku żandarmerii w Załukach – Rochman.

Zobacz film "Popówka 70 lat w pamięci":

W 1945 lub w 1946 roku zwłoki ofiar zostały ekshumowane i pogrzebane we wspólnej mogile na cmentarzu w Królowym Moście. Popówka nie została odbudowana. 4 września 1960 roku w miejscu nieistniejącej wsi odsłonięto pamiątkowy kamień. Tego samego dnia tablicę upamiętniającą rozstrzelanych mieszkańców Popówki odsłonięto na cmentarzu żydowskim w Gródku.

29 sierpnia 1982 roku w miejscu spacyfikowanej wsi odsłonięto pomnik ku czci pomordowanych mieszkańców. W uroczystości udział wzięło około 1,5 tys. osób. Odsłonięcia pomnika dokonałam.in.Elżbieta Matejczuk z d. Dzienisiuk – jedyna ocalała z pacyfikacji mieszkanka Popówki.

Organizatorem piątkowego (30.06) wydarzenia byli:

• Gmina Gródek,
• Gminne Centrum Kultury w Gródku,
• Nadleśnictwo Żednia.